Şizofreni Türleri ve Belirtileri Nelerdir?

Şizofren kişinin duygu, düşünce ve davranışlarında bozulmaların görüldüğü bir akıl hastalığı olarak tanımlanır. Şizofreni türleri ortak birçok noktaya sahiptir. Buna bağlı olarakta şizofreni belirtileri içinde aynı şeyi söylemek mümkündür. Bu bozukluk kronik olabilir ve kişinin yaşam kalitesini oldukça düşürerek, kişisel ve kişilerarası ilişkilerini olumsuz olarak etkileyebilir.

Şizofreni semptomlarını yaşayan kişiler bu esnada düşüncelerinin ve davranışlarının garip olduğunun farkında değildir. Ancak az da olsa durumlarına dair görü sahibi olabilirler.

Şizofreni, daha önce kişide etkilenen becerilere ve alanlara göre sınıflandırılıyordu ancak değiştirilen DSM-V kriterlerine göre artık şizofreni alt türleri geçerli sayılmıyor. Fakat biz gene de daha önceki klasik sınıflandırmalara göre sizi bilgilendireceğiz. Biz bu makalemizde şizofreni türleri hakkında detaylı bilgi vereceğiz ve her türe özgü olarak görülen belirtileri anlatacağız.

Şizofreni türleri şunlardır:

• Paranoid şizofreni
• Dezorganize şizofreni
• Katatonik şizofreni
• Rezidüel Şizofreni
• Basit Şizofreni
• Ayrışmamış Şizofreni
• Senestopatik Şizofreni

Şizofreni Türleri

Paranoid Şizofreni

Paranoid şizofreni en sık görülen şizofreni türüdür. Şizofreni türleri arasından bu türde daha çok şizofreninin pozitif semptomları olarak bilinen halüsinasyonlar ve delüzyonlar bulunur. Ancak kişinin konuşmasında ve duygularında herhangi bir tuhaflık olmayabilir.

Paranoid şizofreni ile baş etmesi zordur çünkü kişi neyin gerçek neyin hayal olduğunu ayırt etmekte zorlanır. Paranoid şizofreninin belirtileri şunlardır:

• Düzgün bir şekilde düşünememek
• Öz bakımda azalma
• Olmayan şeyler duyma, görme veya tatma
• Sürekli tuhaf düşünceler ve inanışlar içerisinde olmak
• Aileden ve arkadaşlardan uzaklaşma, içine kapanma
• İnsanların kendisine zarar vereceğine dair paranoid düşünceler içinde olma.

Bu belirtilerin hepsine sahip olmanız dahi şizofren olduğunuz anlamına gelmez fakat bir uzmana görünmekte ve doğru bir değerlendirmeye tabi olmakta fayda vardır.

Dezorganize/Hebefrenik Şizofreni

Dezorganize şizofrenide bozulmuş konuşma becerileri, dezorganize düşünce ve davranışlar ön plandadır. Genellikle 15 ila 25 yaş arasında teşhis konulan bu şizofreni türünde halüsinasyonlar ve delüzyonlar görülür fakat baskın değildir.

Dezorganize şizofreniye sahip kişilerde yüz ifadelerinde donukluk vardır ve konuşmaları tek düzedir. Dezorganize şizofreninin belirtileri şunlardır:

1. Dezorganize konuşma:

– Alakasız bağlantılar kurma: Kişi birbiriyle alakasız konular hakkında ardı arkası kesilmeden konuşabilir. Birden bağlamsız bir konuya geçer ve alakasız şeyler söylemeye başlar.

– Tekrarlayıcı konuşma: Kişi aynı şeyleri üst üste söyle durur.

Kelimeler türetme: Kişi hiçbir manası olmayan kelimeler türetebilir fakat bu kelimeler onun için anlamlı olabilir. Ayrıca kişi anlamlı cümleler oluşturmasa da kafiyeli kelimeleri ard arda söyler.

2. Dezorganize davranışlar:

• Kişi gündelik işlerini yerine getiremez.
• Alakasız anlarda uygunsuz tepkiler verebilir. Örneğin ağlanacak bir duruma gülebilir.
• Kişi de dürtü kontrolü kaybolmuştur.
• Kişi anlamsız ve tuhaf hareketler yapabilir.
• Kişi genel olarak ifadesiz ve donuk olabilir.

Katatonik Şizofreni

Katatonik şizofreni en nadir görülen şizofreni türüdür. Şizofreni çeşitleri arasında katatonide kişinin davranış ve duruşunda anormallikler olur. İki türü olan katatoninin birinci türünde kişi sabit bir pozisyonda kalır ve konuşamaz.

İkinci türünde ise kişi aşırı derecede hareketli olabilir ve anlamsızca, amaçsızca hiperaktivite içerisindedir. Yani katatonide kişi aşırı aktif veya alırı hareketsizdir diyebiliriz. Katatoni ayrıca başka psikiyatrik ve nörolojik bozukluklarda da görülebilir. Katatonik şizofreni belirtileri için aşağıdaki maddeleri sıralamak mümkündür.

1. tür katatoni:

• Hareket etmeme ve sabit bir pozisyonda kalma
• Konuşmama
• Yanıt vermede gecikme
• Donup kalma

2. tür katatoni:

– Huzursuz olma ve yerinde duramama

Akciğer Detoksu Nedir? Nasıl Hazırlanır? Sigara İsteğini Engelleyen Besinler Nelerdir?

– Bir kişinin konuşmasını papağan gibi tekrar etme

– Hiperaktivite hali

Tekrarlayan davranışlarda bulunma (örneğin durmadan ayağını yere vurmak gibi)

Rezidüel Şizofreni

Rezidüel şizofrenide, kişi daha önce psikoz geçirmiştir fakat halihazırda sadece şizofreninin psikotik olmayan negatif semptomlarına sahiptir. Örneğin hafızası zayıftır; konsantrasyon bozukluğu vardır fakat pozitif semptomlara giren halüsinasyon veya sanrı deneyimlemiyordur.

Daha önce en az 6 ay süresinde psikotik semptomları olan şizofreni geçmişi olmayan kişiye rezidüel şizofreni teşhisi konamaz. Rezidüel şizofreninin belirtileri şunlardır:

• Sosyal İçe Çekilme
• Konsantrasyon Zayıflığı
• Kavramsal Karmaşalar
• Duygusal Olarak İçe Çekilme
• Soyut Düşünmede Zorlanma
• Kaygı
• Uyumsuzluk.

Basit Şizofreni

Basit şizofrenide şizofreninin, konsantrasyon zayıflığı ve hafıza sorunları gibi negatif semptomları oldukça baskındır. Halüsinasyon ve dezorganize düşünce gibi pozitif semptomlar da görülebilir fakat bu durum oldukça nadirdir. Bu nedenle psikotik semptomların görülmediği şizofreni tipi olarak değerlendirilebilir.

Çocukluk çağında başlaması muhtemel olan basit şizofreninin semptomlarının git gide kötüleşmesi beklenir. Bununla beraber basit şizofreninin belirtileri şunlardır:

• Hareketlerde yavaşlama
• Hafıza zayıflığı
• Konsantrasyon zayıflığı
• Düşüncelerin zenginliğini yitirmesi
• İfadelerde donukluk
• Sosyalleşmede azalma

Ayrışmamış Şizofreni

Ayrışmamış şizofrenide yukarıda sayılan şizofreni türlerinden hiçbirine tam olarak oturmayan ve dağınık olarak bunların semptomlarının görüldüğü şizofreni tipidir. Kişide hem halüsinasyon hem sanrı, dezorganize konuşma, katatoni bir arada bulunabilir.

İki veya daha fazla şizofreni türüne ait semptomlar bir arada bulunduğunda ayrışmamış şizofreni teşhisi konulur. Ayrışmamış şizofrenide aşağıdaki semptomlar görülebilir:

• Dezorganize konuşma
• Dezorganize düşünce
• Motivasyonda azalma
• Sanrılar
• Halüsinasyonlar
• Kaygı
• Duygularda körelme
• İçe kapanma
• Paranoid düşünceler
• Katatoni

Senestopatik Şizofreni

Senestopatik şizofrenide, kişide tuhaf bedensel hisler bulunur. Dokunsal halüsinasyonlar ve sanrısal ön plandadır. Senestopatik şizofreni belirtilerine örnek olarak şunlar olabilir:

• Kişinin ağzında herhangi bir cisim olduğunu hissetmesi
• Vücutta yanma hissi
• Gıdıklanma hissi
• Vücutta sıkışma hissi